STUDIA SOCIOLOGICA VII (2015), vol.1
Ciało w przestrzeni społecznej. Współczesne problemy i wyzwania socjologii medycyny
pod redakcją: Teresy ZBYRAD
SPIS TREŚCI
WSTĘP
Teresa Zbyrad, Wstęp s. 5-8
Pełny tekst
ARTYKUŁY
Katarzyna Gurczyńska-Sady, Groźba zezwierzęcenia z wnętrza cywilizacji, s. 9-17
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The question I formulate in the paper and to which I try to find an answer concerns animalism understood as a phenomenon that threatens society. Based on the thought of Nietzsche, Scheler, and Arendt I formulate a conception of subjectivity to which the threat becomes real. “Dialogue” of these philosophers provides a basis to express a warning against animalism, which does not manifests in inhumanity, cruelty or immorality, but in being passive and thoughtless. To draw the latter conclusion I adopt Agamben’s considerations.
Key words: human, animalism, civilization, Nietzsche, Scheler, Arendt, Agamben
Pytanie, które formułuję w artykule i na które usiłuję znaleźć odpowiedź, dotyczy kwestii zwierzęcości jako zjawiska, które zagraża społeczeństwu. W oparciu o myśl Nietzschego, Schelera i Arendt przedstawiam koncepcję podmiotowości, w odniesieniu do której groźba ta staje się realna. „Dialog” owych filozofów daje podstawy, aby sformułować ostrzeżenie przed zwierzęcością, która nie zrealizuje się w bestialstwie i okrucieństwie, ale w bezwolności i bezmyślności. Do nakreślenia tego ostatniego wniosku wykorzystuję rozważania Agambena.
Słowa kluczowe: człowiek, zezwierzęcenie, cywilizacja, Nietzsche, Scheler, Arendt, Agamben
Hanna Dębska, Somatyzacja dominacji. Ciało w teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu, s. 18-38
Abstract Streszczenie Pełny tekst
In contemporary sociology researching the body is undoubtedly one of the most prominent and growing research areas. This paper discusses power relations executed through bodily practices. Therefore Pierre Bourdieu’s social theory is an appropriate starting point for an enquiry into this subject because of its ability to overcome the sociologically grounded opposition between an individual and structure, and between the mind and the body. When analysing the phenomenon of power the French sociologist focuses on its symbolic aspect – the ability to remain both arbitrary and misrecognised (ergo, hidden and socially accepted) even by the ones subjected to it. Bourdieu proves that by assimilating arbitrary qualities the body internalises domination, and it is this phenomenon of somatization of power that causes its unrecognizability. This process may be best exemplified by relations between sexes, through the analysis of conditions leading to the submission of female body and explanations of difficulties in liberation from male domination. Importantly, in Bourdieu’s theory, the body is both the carrier of symbolic meanings and a fully material being. That means that body is also an indicator of social class, while being a type of resource called physical capital, which may be used to gain and maintain social status. Therefore, the paper depicts symbolic power as the ability to enforce the way of defining the body and its appearance by dominant classes. Pierre Bourdieu’s theory is widely illustrated by the findings of other social scientists.
Key words: masculine domination, Pierre Bourdieu, symbolic power, women, hexis, physical capital, somatization of domination
We współczesnej socjologii studia nad ciałem zajmują doniosłe miejsce, stanowiąc bez wątpienia jedną z dynamiczniej rozwijających się subdyscyplin. W artykule dowodzi się, że władzę sprawuje się przede wszystkim poprzez praktyki cielesne. Punktem wyjścia dla tak postawionego zagadnienia jest teoria społeczna Pierre’a Bourdieu – zdolna przezwyciężyć ugruntowaną w socjologii opozycję między, jednostką a strukturą, a także między ciałem a umysłem. Francuski socjolog analizując fenomen władzy, koncentruje się na jej symbolicznym aspekcie, zdolności do bycia jednocześnie arbitralną i nierozpoznaną (ergo ukrytą i społecznie uznaną) nawet przez podmioty jej podlegające. Dowodzi, że ciało, przyswajając arbitralne właściwości, internalizuje dominację i właśnie fenomen somatyzacji władzy jest przyczyną jej nierozpoznania. Proces ten najdobitniej pokazać można na przykładzie relacji między płciami, analizując warunki prowadzące do podporządkowania się ciała kobiecego, a także wyjaśniając trudności wyzwolenia się spod jarzma męskiej dominacji. Co ważne, w teorii Bourdieu ciało jest zarówno nośnikiem symbolicznych znaczeń, jak i w pełni materialnym bytem. Jest więc także wyznacznikiem klasy społecznej oraz stanowi rodzaj zasobu, zwanego kapitałem fizycznym, który można wykorzystać dla zdobycia i utrzymania znaczącej pozycji w przestrzeni społecznej. A zatem w niniejszym artykule władza symboliczna jest również zdolnością narzucenia przez klasy dominujące sposobu definiowania i wyglądu ciała. W artykule teoria socjologiczna Pierre’a Bourdieu jest uzupełniana poprzez liczne odniesienia do innych badaczy społecznych.
Słowa kluczowe: męska dominacja, Pierre Bourdieu, władza symboliczna, hexis, kapitał fizyczny, somatyzacja dominacji
Jarosław Barański, Ciało i jego medioplastia. Uwagi wstępne na temat obrazowości ciała, s. 39-53
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The article addresses the issue of the pictoriality of the human body in contemporary visual culture in the context of the influence of the images of the body created by it and the manner of its perception on the way the body is experienced by a modern man. The article is a theoretical attempt to explain the aforementioned influence in terms of a pictorial plasticity of the body and its perception – media plasticity. The first part of the article is a reasoned theoretical perspective; the second part – an explanation of the category of media plasticity; the third one – a description of its particular form in medical practice.
Key words: body, body image, body pictoriality, media plasticity, body philosophy and sociology
Artykuł podejmuje problem obrazowości ludzkiego ciała we współczesnej kulturze wizualnej w kontekście wpływu kształtowanych w niej obrazów ciała i sposobów ich percepcji na sposób doświadczania ciała przez współczesnego człowieka. Artykuł jest teoretyczną próbą wyjaśnienia tego wpływu jako obrazowego uplastycznienia ciała i jego percepcji – medioplastii. Część pierwsza artykułu jest uzasadnieniem perspektywy teoretycznej; część druga – wyjaśnieniem kategorii medioplastii; trzecia – opisaniem jej szczególnej postaci w praktyce medycznej.
Słowa kluczowe: ciało, obraz ciała, obrazowość ciała, medioplastia, filozofia i socjologia ciała
Radosław Łazarz, Ukryte piękno ciała. Wybrane aspekty konstrukcji ciała jako przedmiotu społecznego, s. 54-66
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The main aim of the article is to reflect on the changing perception of the human body. The changes are shown through two topics, each illustrated by two examples. The first topic is the body shown as disgusting and obnoxious. While in the Middle Ages such representation helped to convince people that sex was disgusting an obnoxious, for our contemporaries it is obesity that is synonymous to obnoxity and monstrosity. The second topic relates to changing perception of hair: it is seen as an erotic object. It is an element of religious norms and rules, which tell women to cover their hair, but also they are removed from view in public areas in order to make the body more attractive. In the context of obesity, the body is skinned and filled with slimy, filthy substances. In the context of hair, the priority is invisibility – achieved either by covering one’s hair or by removing it completely.
Key words: corporality, social control, human hair studies
Podstawowym problemem poruszanym w artykule jest refleksja nad zmianami postrzegania ludzkiego ciała. Przedstawiono tutaj zmiany związane z dwoma problemami, każdy z nich zilustrowano dwoma przykładami. Pierwszym jest ciało ludzkie postrzegane jako obrzydliwe i nieznośne. W epoce średniowiecza ukazywanie go w takich kategoriach sprzyjało przekonywaniu ludzi do odrazy wobec seksu, ale już w naszej współczesności te same środki służą walce z otyłością. Drugim wątkiem jest natomiast zmiana w postrzeganiu włosów jako obiektu erotycznego. Normy religijne nakazują kobietom zakrywanie włosów, ale też w celu nadania ciału atrakcyjności eliminuje się pokazywanie pewnych rodzajów włosów w miejscach publicznych. W kontekście otyłości ciało jest pozbawiane skóry lub wypełniane śliskimi, brudnymi substancjami. W kontekście włosów jako pierwszorzędnego atrybutu wizualnego zaleca się natomiast ich zakrywanie lub całkowite usuwanie.
Słowa kluczowe: cielesność, kontrola społeczna, human hair studies
Teresa Zbyrad, Przekształcanie ciała – tatuaż i piercing. Motywy osobiste i znaczenie społeczne, s. 67-77
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The article presents an escalating problem of contemporary transformation of body through tattoos and body piercing. It is a presentation of the results of research carried out among people using appropriate methods for body transformation. Research problems revolve around the themes of body transformation, the impact of the social environment and the importance of decorating the body in social and professional life.
Key words: body transformation, body modification, tattoo, piercing
Artykuł podejmuje nasilający się współcześnie problem przekształcania ciała poprzez tatuaż i piercing. Stanowi on prezentację wyników badań przeprowadzonych wśród osób stosujących wskazane metody przekształcania ciała. Problemy badawcze koncentrują się wokół motywów przekształcania ciała, wpływu środowiska społecznego oraz znaczenia ozdabiania ciała w życiu społecznym i zawodowym.
Słowa kluczowe: przekształcanie ciała, modyfikacja ciała, tatuaż, piercing
Beata Tobiasz-Adamczyk, Wybrane aspekty relacji pomiędzy socjologią medycyny a socjologią choroby, s. 78-96
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Following the development of the sociology of medicine as a subdiscipline of general sociology and observed changes in the theoretical frameworks and areas of sociomedical studies, special attention has been paid to the evolution of the sociology of illness and disability. The role of chronic somatic conditions significantly influencing the health-related quality of life of people has been presented, as well as the development of sociology of mental disorders in relation to trends observed in the general sociology have been analyzed.
Key words: medical sociology evolution, sociology of illness and rehabilitation, sociology of mental disorders
Śledząc rozwój socjologii medycyny jako subdyscypliny socjologii ogólnej w relacji do obserwowanych zmian w perspektywach teoretycznych i obszarach badań socjomedycznych, zwrócono szczególną uwagę na ewolucję socjologii choroby i niepełnosprawności. Szczegółowo zostało omówione znaczenie uwarunkowań wynikających z chorowania na choroby przewlekłe dla jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia. Poruszono temat relacji pomiędzy socjologią chorób psychicznych a trendami obserwowanymi w socjologii ogólnej.
Słowa kluczowe: ewolucja socjologii medycyny, socjologia choroby i rehabilitacji, socjologia chorób psychicznych
Antonina Ostrowska, Kobiety 50+ w Polsce. Między wyzwaniami społecznymi a możliwościami zdrowotnymi, s. 97-114
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The article presents women’s ageing process in Poland as a biological, health, psychological and sociocultural process. It also points out some of the differences in relation to men’ ageing. The object of a detailed study is the situation of women in the age group of 51–60, i.e. in the period when women of “mature age” start to transform to “elderly ones”. This period is particularly interesting both because of the women’s feelings and the social pressure to which they are subjected.
Key words: 50+ women, ageing process, health, social position
Artykuł przedstawia proces starzenia się kobiet w Polsce z perspektywy biologicznej, zdrowotnej, psychologicznej i społeczno-kulturowej. Wskazuje również na pewne odmienności tego procesu w stosunku do starzenia się mężczyzn. Przedmiotem szczegółowych rozważań jest sytuacja kobiet z grupy 51–60 lat, a więc będących w okresie, gdy z kobiet „dojrzałych” zaczynają się przekształcać w „kobiety stare”. Okres ten jest szczególnie interesujący przez wzgląd zarówno na odczucia samych kobiet, jak i presję społeczną jakiej są poddawane.
Słowa kluczowe: kobiety 50+, proces starzenia się, zdrowie, pozycja społeczna
Justyna Przybyło-Szlachta, Psychospołeczne uwarunkowania i konsekwencje otyłości i zaburzeń obrazu siebie, s. 115-122
Abstract Streszczenie Pełny tekst
In my article I am dealing with problem of psychosocial determinants of obesity, anorexia and muscle dysmorphy. These disorders affect more and more people in the world, especially in countries of Western civilization. I emphasize the socio-cultural background of these disorders, especially the role of the social environment and media. The ideal of beauty advertised by the media is unattainable for most people. In this context it becomes extremely important for women to have low weight and for men to achieve muscular figure. This unattainable ideal arouses frustration and powerlessness in many people, resulting in low selfesteem and a decrease in life satisfaction, and in addition it leads to the development of the aforementioned disorders.
Key words: obesity, self-image, anorexia, dysmorphy
W swoim artykule zajmuję się tematem psychospołecznych uwarunkowań otyłości oraz zaburzeń związanych z odżywianiem i niewłaściwym obrazem siebie. Problemy te dotykają coraz większej liczby osób na świecie, zwłaszcza w krajach cywilizacji zachodniej. Podkreślam społeczno-kulturowe podłoże tych zaburzeń, zwłaszcza rolę środowiska społecznego oraz mediów, kreujących obowiązujące ideały piękna. Ideały te są nieosiągalne dla większości osób, zwłaszcza jeżeli chodzi o niską wagę i szczupłą sylwetkę u kobiet oraz umięśnione ciało u mężczyzn. Budzi to frustrację i bezsilność, powoduje obniżenie samooceny i spadek zadowolenia z życia, dodatkowo może prowadzić do rozwoju wyżej wspomnianych zaburzeń.
Słowa kluczowe: otyłość, obraz siebie, anoreksja, dysmorfia
RECENZJE
Katarzyna Gurczyńska-Sady, Człowiek jako słowo i ciało.W poszukiwaniu nowej koncepcji podmiotu,Universitas, Kraków 2013 (Ireneusz Ziemiński), s. 123-135
Pełny tekst
Barbara Józefik, Kultura, ciało, (nie)jedzenie. Terapia. Perspektywa narracyjno-konstrukcjonistyczna w zaburzeniach odżywiania,Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014 (Ewa Czerwińska-Jakimiuk), s. 184-192
Pełny tekst
Religion long forgotten. The importance of religion in education towards civil society, red. Dariusz Stępkowski, Andrzej Murzyn, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2014 (Piotr Stawiński), s. 139-142
Pełny tekst
Antonina Sebesta, Etyka i ethos „ludzi gór”, Fundacja im. Zofii i Witolda Paryskich, Zakopane 2014 (Janusz A. Majcherek), s. 143-145
Pełny tekst
AUTORZY, s.146
