STUDIA SOCIOLOGICA VII (2015), vol.2
Komunikacja międzykulturowa w wielokulturowym społeczeństwie
pod redakcją: Marii Pauli MALINOWSKI RUBIO
Studia Sociologica VII (2015), vol. 2 (całość)
SPIS TREŚCI
WSTĘP
María Paula Malinowski Rubio, Wstęp s. 5-11
Pełny tekst
María Paula Malinowski Rubio, Preface s. 12-17
Pełny tekst
ARTYKUŁY
Leszek Korporowicz, Komunikacja międzykulturowa w perspektywie praw kulturowych, s. 18-34
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Intercultural communication in contemporary, global world becomes not only a usual and necessary process, but also a kind of social value that is strongly connected with a problem of cultural rights treated as a broader framework of fundamental human rights. Communication conceived as a social interaction generates a kind of participation that is a cultural value itself because it expresses human subjectivity, creativeness and most of all, human dignity. A cultural diversification is an unexpected, but at the same time highly logical consequence of globalisation. In an indirect fashion, it forces us to acknowledge and even respect it, especially in those places, where there is a particular need for interaction, cooperation, and consequently, communication. This is where the pressing need for intercultural dialogue emerges, a need for a broader outlook on one’s own characteristic features and conditioning, on learning, exchange, creativity, innovation. All this, however, is not possible without one primary and necessary condition: to sensitize oneself and respect the dignity of others, even in situations when we do not fully understand their values or goals. In practice, there are many variants of this attitude, and in their collective dimension they create the culture of dialogue, and make culture itself the conscience of civilisation. It leads to building a new communicative strategy as a process of social dialogue with a chance for cultural development, negotiation and transformation deeply rooted in both personal and collective potential of intercultural communication.
Key words: intercultural communication, symbolic interaction, cultural rights, mobility of cultures, cultural transgression, cultural development, Jagiellonian values, Pawel Wlodkowic (Paul Vladimiri)
Komunikacja międzykulturowa coraz częściej zyskuje sobie stałe miejsce na horyzoncie problemów badawczych współczesnych nauk społecznych i humanistycznych. Warto jednak zauważyć, że sam fakt komunikacji nie jest tylko procesem, który charakteryzuje określony stan rzeczywistości, ale jest także wartością społeczną, potencjałem generującym przebieg wielu innych procesów. W kategoriach aksjologii społecznej komunikacja międzykulturowa jest rodzajem wartości zbudowanej na respektowaniu praw kulturowych, analogicznych do praw człowieka. Posiadają je wszystkie uczestniczące w niej podmioty. Jeśli spojrzymy na problem w tak zaproponowanej perspektywie, oznaczać to będzie, że wartości, walory i zasoby jakie powstają w wyniku komunikacji międzykulturowej traktować należy podobnie jak prawo do społecznej i kulturowej partycypacji, prawo do podmiotowości i rozwoju w wielu znaczeniach tego pojęcia. Prowadzi to do konkretnej oceny samego procesu komunikowania ze względu na jego realne i potencjalne walory, jak również do wszystkiego co proces ten umożliwia, wspiera lub ochrania. Tak zbudowana perspektywa nabiera w dobie nasilających się procesów globalizacji, dywersyfikacji, narastających szans ale i zagrożeń, szczególnie istotnego znaczenia. Ma ona swoje korzenie w początkach myślenia o „prawach narodów” jakie dzięki polskiemu uczonemu doby Jagiellonów jakim był Paweł Włodkowic, zyskuje nowe i twórcze inspiracje.
Słowa kluczowe: komunikacja międzykulturowa, interakcja symboliczna, prawa kulturowe, prawa człowieka, mobilność kultur, transgresja kulturowa, konwergencja, rozwój kulturowy, podmiotowość, wartości jagiellońskie
Sylwia Jaskuła, Wirtualna transformacja międzykulturowych kompetencji komunikacyjnych. O przemianach w pedagogice komunikacji, s. 35-49
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The modern world of a human cultural presence extended by virtual dimension is becoming more multicultural. It is characterized by an increasing mobility of cultures, while also overlapping of different patterns of culture and it increasingly ‘’forces” development of new communicative competences which enable for moving from multiculturalism to interculturalism. Innovation of these competences goes beyond the skills of learning the standards of another encountered culture in order to understand it deeper, adapt and avoid antagonism. That involves the need of transformation in communication pedagogy which includes the dynamics of contemporary cultural space and a new sort of human presence, which generates a transgressive model of human activity. Therefore, it will take into account the challenges related to abilities of users of virtual space to systematic and conscious restructure of the competences which have been already gained, thereby moving away from adaptation model towards the competences which are understood processually where a transgressive potential of a subject is recognized.
Key words: intercultural communicative competence, transgressive competence model, a structural model of competence, communication processes, information culture, pedagogy of communication
Współczesny świat kulturowej obecności człowieka, poszerzony o wymiar wirtualny, staje się coraz bardziej wielokulturowy. Charakteryzując się wzrastającą mobilnością kultur przy jednoczesnym nakładaniu się na siebie odmiennych wzorów kultury, coraz bardziej „wymusza” rozwój nowych kompetencji komunikacyjnych, pozwalających przejść od wielokulturowości do międzykulturowości. Innowacyjność tych kompetencji wykracza poza umiejętność uczenia się standardów kolejnej spotykanej kultury w celu głębszego jej rozumienia, przystosowania się i unikania antagonizmów. Pociąga to za sobą potrzebę przemiany w pedagogice komunikacji, która uwzględni dynamikę dzisiejszej przestrzeni kultury oraz nowego rodzaju obecności człowieka generującej transgresyjny model ludzkiej aktywności. Tym samym weźmie pod uwagę wyzwania rozwoju zdolności użytkowników przestrzeni wirtualnej do systematycznego i świadomego przebudowywania kompetencji już zdobytych, odchodząc tym samym od modelu adaptacyjnego w kierunku kompetencji rozumianych procesualnie, gdzie uznaje się transgresyjny potencjał podmiotu.
Słowa kluczowe: międzykulturowe kompetencje komunikacyjne, transgresyjny model kompetencji, strukturalny model kompetencji, procesy komunikacyjne, kultura informacyjna, pedagogika komunikacji
Aleksandra Winiarska, Mediacje międzykulturowe – rola i kompetencje mediatora, s. 50-64
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The article aims to investigate the role and necessary competences of a mediator in interpersonal conflicts between representatives of diverse cultures. Intercultural conflict, due to its specific characteristics, requires particular knowledge and skills concerning e.g. intercultural communication, legal issues, cultural habits, as well as possible conflict resolution strategies. The presented analysis will be based both on theoretical concepts as well as on practical mediation experiences. The paper is interdisciplinary in character through references to both cross-cultural psychology and social psychology literature, as well as intercultural conflict resolution practice. It includes some practical implications for mediators.
Key words: intercultural mediation, mediator, communication competence
Celem artykułu jest przyjrzenie się roli oraz potrzebnym kompetencjom mediatora w konfliktach interpersonalnych pomiędzy przedstawicielami odmiennych kultur. Sytuacja konfliktu międzykulturowego, ze względu na swoją specyfikę, wymaga szczególnej wiedzy i umiejętności, m.in. z zakresu komunikacji, uwarunkowań prawnych, zwyczajowych czy możliwych strategii rozwiązywania sytuacji spornych. Prezentowane rozważania będą oparte zarówno na wiedzy teoretycznej, jak i praktycznych doświadczeniach mediacyjnych. Tekst ma charakter interdyscyplinarny poprzez odwołanie do literatury z zakresu psychologii międzykulturowej i społecznej, a także praktyki rozwiązywania konfliktów międzykulturowych. Zawiera również implikacje praktyczne dla pracy mediatorów.
Słowa kluczowe: mediacja międzykulturowa, mediator, kompetencja komunikacyjna
Izabela Korbiel, Komunikacja międzykulturowa w czasie kryzysu, s. 65-76
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The aim of this article is to contribute to the discussion about the cross-cultural communication in a situation of crisis. Crises are unwished disruptions; they can however become turning points, as they force action in terms of overcoming the circumstances. Cross-cultural communication has its own barriers that can also cause a crisis. Next to the obstacles like language, insecurity or ethnocentrisms, which are broadly described in the literature, the present article discusses satire in a case study. In France, satire was at the beginning of 2015 the reason for a crisis with cultural and religious background. The text illustrates the reciprocal effect of the cross-cultural communication. On the one hand, during the attacks at the offices of Charlie Hebdo this kind of communication has been rapidly interrupted, but on the other hand the solidarity with the victims expressed by several million of people on the streets is the evidence of the potential of the cross-cultural communication to overcome crises.
Key words: cross-cultural communication, crisis, satire, Charlie Hebdo
Niniejszy artykuł ma na celu zapoczątkowanie dyskusji o komunikacji międzykulturowej w obliczu kryzysu. Kryzysy choć są zjawiskami niepożądanymi, mogą być punktami zwrotnymi, gdyż zmuszają do działania, w celu ich przezwyciężenia. Komunikacja międzykulturowa ma swoje bariery, które mogą wywołać sytuacje kryzysowe. Obok szeroko opisanych w literaturze przeszkód jak etnocentryzm, język czy niepewność, dyskusji poddana została satyra. Stała się ona na początku 2015 roku powodem kryzysu we Francji na tle kulturowym i religijnym. Tekst ilustruje „szereg sprzężeń zwrotnych” jakimi charakteryzuje się komunikacja międzykulturowa. Z jednej strony komunikacja międzykulturowa została zakłócona, gdy doszło do zamachu na redakcję pisma Charlie Hebdo a z drugiej strony milionowe demonstracje poparcia dla ofiar, które odbyły się w licznych krajach świadczą o potencjale, jaki ona posiada do przezwyciężania kryzysów.
Słowa kluczowe: komunikacja międzykulturowa, kryzys, satyra, Charlie Hebdo
Piotr Stawiński, Religia w społeczeństwie wielokulturowym. Wybrane aspekty, s. 77-88
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The role of the religious factor in the international scene, combined with the growing awareness of the importance of religious elements in the mounting and defusing tensions in our multicultural world is increasing. Hence the correlation between religion and social order proves to be a matter of great social, political and legal magnitude. To a certain extent this has always existed in the history, however nowadays, religious diversity with the increasing global interdependence of large groups of people and identity problems heightens the tensions on a scale which has hitherto been unknown. Thus researchers are faced with significant tasks of not only purely cognitive or theoretical importance, but also related to practical social challenges which are exemplified expressively by dramatic events of migration in Africa and Europe in the recent months. On the other hand, development of religious dialogue and interfaith cooperation in all sizes and forms unprecedented in the past is a feature of our times. In the article the author makes an attempt to show some aspects related to the role and position of religion in the intercultural relations depicted on a background of different organizational models adopted in the Western countries, taking into consideration the processes occurring in their religious communities that is the dynamics of religious life in these countries.
Key words: multiculturalism, religion, globalization, pluralism, migrations, identity, international threats, group conflicts, interreligious cooperation
Zwiększa się rola czynnika religijnego na arenie międzynarodowej, w połączeniu z rosnącą świadomością znaczenia elementów religijnych w wywoływaniu i zmniejszaniu napięć w wielokulturowym świecie. Zależność religii i porządku społecznego okazuje się być kwestią wielkiej rangi społecznej, politycznej, prawnej. W jakimś stopniu było tak zawsze w historii, obecnie jednak różnorodność wyznaniowa, wraz ze wzrastającą globalną współzależnością dużych grup ludzkich i problemami tożsamościowymi, wywołuje napięcia w skali dotąd nieznanej. Stawia to przed badaczami istotne zadania o znaczeniu nie tylko czysto poznawczym, teoretycznym, ale także związane z praktycznymi wyzwaniami społecznymi, których wyrazistym przykładem są dramatyczne wydarzenia migracyjne ostatnich miesięcy w A fryce i Europie. Z drugiej strony, cechą czasów nam współczesnych jest rozwój form dialogu religijnego i współpracy międzywyznaniowej w rozmiarach i formach niespotykanych w przeszłości. W artykule podjęta została próba ukazania wybranych aspektów związanych w miejscem i rolą religii w relacjach międzykulturowych, ukazanych na tle różnych modeli organizacyjnych przyjmowanych w krajach Zachodu. Z uwzględnieniem procesów zachodzących w samych społecznościach wyznaniowych, czyli dynamiki życia religijnego w tych krajach.
Słowa kluczowe: wielokulturowość, religia, globalizacja, pluralizm, migracje, tożsamość, zagrożenia międzynarodowe, konflikty grupowe, współpraca międzyreligijna
Tomasz Paklepa, Komunikacja i tożsamość w małżeństwach mieszanych religijnie. Na przykładzie związków Polek z Arabami, s. 89-105
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The assessment of changes in temporary society reveals at least a few global trends. Firstly, as a result of economic developments that require professionals with superior knowledge, higher education is becoming more and more popular. Secondly, there is a growing number of international and mixed–faith marriages which may be defined as antagonistic. These trends stem from socio-economic transformations and political advancements, including the growing liberalization around the world and the process of international integration. The outcome of these changes is globalisation, which has recently received considerable interest and which has manifested itself in the growing freedom of choice in the selection of one’s place of living or work. The mixed–faith marriages may be interesting case study especially nowadays, when policy of multiculturalism conducts to many social problems. The paper presents results of quality research (unstructured interviews), which were realized among fourteen Catholic–Islamic mixed–faith families in Lublin. The article concentrates on the problem of everyday life of families, such as: preparing meals, raising children and different religious customs.
Key words: identity, communication, mixed–faith marriages, qualitative research
Jedną z cech charakterystycznych procesu globalizacji jest zwiększenie częstotliwości relacji międzykulturowych, zarówno tych bezpośrednich, jak i tych zapośredniczonych medialnie. Konsekwencjami charakterystycznymi dla tego procesu, widocznymi coraz częściej także w P olsce, są coraz liczniejsze małżeństwa mieszane etnicznie lub religijnie, w tym małżeństwa osób z kultur postrzeganych potocznie jako antagonistyczne. Spośród szerokiej gamy problemów, jakie mogą być poddane empirycznej obserwacji przez badaczy społecznych w tego typu grupach, szczególnie interesujące wydaje się zagadnienie warunków udanego współżycia, radzenia sobie z konfliktami, zwłaszcza w kontekście ożywionej dyskusji nad powodzeniem polityki „multi – kulti” w Europie. Podstawą empiryczną prezentowanego w artykule materiału są wywiady swobodne zrealizowane z P olkami żyjącymi w związkach z wyznawcami Islamu i siedmioma wyznawcami Islamu (pochodzącymi z Egiptu, Tunezji, Syrii) żonatymi z P olkami. W artykule zaprezentowano opis ich codziennych relacji – od momentu poznania – sposoby radzenia sobie z rekcją otoczenia, okoliczności obchodzenia odmiennych religijnie świąt, sposobów wychowywania dzieci. Zebrany w badaniach jakościowych materiał pomaga lepiej zrozumieć uwarunkowania prawidłowego funkcjonowania tych złożonych, heterogenicznych kulturowo wspólnot.
Słowa kluczowe: komunikacja, tożsamość, małżeństwa mieszane, badania jakościowe
Marek Butrym, Studenci zagraniczni w Lublinie. Studenci socjologii KUL, UMCS i medycyny Uniwersytetu Medycznego o swoich zagranicznych kolegach, s. 106-119
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The demographic and economic situations make Polish universities open up to international students. The Lublin universities are such an example. They offer a wide and diverse range of faculties: from common studying together with Polish nationals – courses conducted in Polish – to separate structures with courses of study delivered in English. The choice of faculty and the mode of study affect the contacts with Polish students and the way the foreign students are evaluated by Poles. This paper deals with the opinions of students of the Catholic University of Lublin and Maria Curie Skłodowska University, where international and Polish students study together. There are also points of view of the Medical University students where a separate English Language Division has been created for international students. It has been found out that regardless of the level of internationalization of a university – students make two distinct worlds.
Key words: foreign students, educational migration, social distance
Sytuacja demograficzna i ekonomiczna wymusza na polskich uczelniach otwarcie się na studentów z zagranicy. Przykładem na to są lubelskie uczelnie, które mają różną ofertę studiów, od umożliwienia wspólnego studiowania z polskimi studentami w języku polskim po wyodrębnione struktury z oddzielnym tokiem studiów w języku angielskim. Wybór kierunku i trybu studiowania wpływa na kontakty z polskimi studentami, a za razem na to w jaki sposób są oceniani przez Polaków. W pracy omówione są opinie studentów uniwersytetów (KUL i UMCS ), gdzie studenci studiują razem i Uniwersytetu Medycznego, w którym dla studentów zagranicznych utworzony został odrębny wydział anglojęzyczny. Stwierdzono, że niezależnie od poziomu umiędzynarodowienia uczelni – studenci tworzą dwa odrębne światy.
Słowa kluczowe: studenci zagraniczni, migracja edukacyjna, dystanse społeczne
Elizabeth Goode, Autoethnography from ‘In-between’: An Account of the Cultural Identity Construction of a Korean-Australian Adoptee, s. 120-138
Abstract Streszczenie Pełny tekst
This paper uses an autoethnographic methodology to examine cultural identity formation from the perspective of an intercountry adoptee. The author, a communication scholar who was adopted from South Korea by an Anglo-Australian family in the 1980s, draws on documents and memories to examine her own identity construction through various intercultural and interpersonal communications. She identifies that interactions with Anglo-Celtic Australians and ‘native’ Koreans have destabilised her identity by causing her to question her ‘cultural authenticity’ as an Australian or Korean. However, participation in global online networks of intercountry adoptees has facilitated her self-identification as an ‘intercountry adoptee’ and enabled the emergence of a cultural identity characterised by hybridity and difference. It is argued that this identity is fundamentally intercultural, continually negotiated through interaction, and subversive and empowering in its hybridity.
Key words: cultural identity, intercountry adoption, intercultural communication, autoethnography
Artykuł wykorzystuje metodę autoetnograficzną w celu zbadania procesu tworzenia się tożsamości kulturowej z perspektywy adopcji międzynarodowej. Autorka, badaczka komunikacji z Korei Południowej, która w latach 80. została adoptowana przez angloaustralijską rodzinę, posłużyła się dokumentami i wspomnieniami, aby przeanalizować, jak jej własna tożsamość tworzyła się poprzez różnorodną sieć komunikacji międzykulturowej i interpersonalnej. Stwierdza, że interakcje z angloceltyckimi Australijczykami oraz z “rodowitymi” Koreańczykami doprowadziły do destabilizacji jej tożsamości, gdyż zmusiły ją do zakwestionowania swojej „kulturowej autentyczności” jako Australijki lub Koreanki. Jednak uczestnictwo w globalnych serwisach internetowych dla osób po międzynarodowej adopcji ułatwiło jej autoidentyfikację jako osobę po takiej adopcji i umożliwiło wyłonienie się hybrydowej, niejednolitej tożsamości kulturowej. W artykule zostaje pokazane, że taka tożsamość jest przede wszystkim międzykulturowa i stale negocjowana w interakcjach, z jednej strony destabilizująca, ale i dająca poczucie siły w swojej złożoności.
Słowa kluczowe: tożsamość kulturowa, adopcja międzykrajowa, komunikacja międzykulturowa, autoetnografia
Andrzej Porębski, Instytucjonalne uwarunkowania komunikacji międzykulturowej (na przykładzie historycznej analizy zmian w szwajcarskich instytucjach federalnych), s. 139-148
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Social communication is not only unrestrained, spontaneous, but also institutional. These aspects are interrelated, mutually conditioned. Analysis of any process must, therefore, take into account both of these aspects. Today, Switzerland is rightly regarded as an example of the systematic approach to problems arising from long-term cultural contact. The Swiss have developed a number of interesting institutional models by which the risk of conflict is at times significantly reduced, though it has not been fully eliminated.
Key words: institutionalization, intercultural communication, Switzerland
Komunikacja społeczna posiada zarówno aspekt żywiołowy, spontaniczny, jak i instytucjonalny. Obydwa te aspekty są ze sobą powiązane, wzajemnie się warunkując. Analiza jakichkolwiek procesów winna zatem uwzględniać i jeden, i drugi. Szwajcaria słusznie uchodzi dzisiaj za przykład systematycznego podejścia do problemów wynikających z długotrwałego kontaktu kulturowego. Szwajcarzy wypracowali szereg interesujących modeli instytucjonalnych, przy pomocy których ryzyko konfliktu bywa znacząco redukowane, choć nie jest ostatecznie zlikwidowane.
Słowa kluczowe: instytucjonalizacja, komunikacja międzykulturowa, Szwajcaria
Oleg Yarosh, Komunikacja a inkulturacja w wieloetnicznych sufickich wspólnotach Berlina, s. 149-165
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The present paper focuses on the models of communication and mechanisms of acculturation of Muslims converts of European origin in the multiethnic Sufi communities in socio-cultural context of the European megapolis. Sufi communities are considered here as social groups formed by representatives of the Muslim diasporas and Europeans-converts, assembled around religious authority in the person of Sheikh and on the ground of common beliefs, values, norms, symbols and meanings that are shared by their members in the process of interaction in varying degrees, depending on their own socio-cultural predispositions.
Key words: authority, inculturation, communication, converts, Sufism, hybrid community
W artykule analizowane są sposoby komunikacji i akulturacji muzułmanów konwertytów pochodzenia europejskiego w wieloetnicznych sufickich wspólnotach w społeczno-kulturowym kontekście europejskiego megapolis. Sufickie wspólnoty są tu rozpatrywane jako grupy społeczne utworzone przez przedstawicieli diaspor muzułmańskich oraz Europejczyków konwertytów, zgromadzone wokół autorytetu religijnego w osobie szejka oraz wspólnych wierzeń, wartości, norm, symboli i znaczeń, które są podzielane w różnym stopniu przez jej członków, będących w interakcji, w zależności od własnych społeczno-kulturalnych predyspozycji.
Słowa kluczowe: autorytet, inkulturacja, komunikacja, konwertyci, sufizm, wspólnoty hybrydowe
Władimir Fadieiev, Tożsamość i schizmogeneza. O społeczno-kulturowych uwarunkowaniach kryzysu ukraińskiego, s. 166-180
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Current Ukrainian crisis is the result of giving political values to the existing social and cultural differences. For a long time the leading political parties in Ukraine have used these differences as a tool of political mobilization. Thus the construction of regional identities and the politicization of cultural differences became the basis for the political differentiation that subsequently led to the escalation of political confrontation. The article examines this problem from the viewpoint of (meta)communication about cultural differences, which creates conditions for the intensification of cultural differentiation (schismogenesis) and the emergence of “identity politics”.
Key words: identity, schismogenesis, cultural differences, regionalism, conflict
Dzisiejszy ukraiński kryzys jest skutkiem przypisywania znaczeń politycznych istniejącym różnicom społecznym i kulturowym. Przez długi czas czołowe parte polityczne Ukrainy wykorzystywały je jako narzędzie mobilizacji politycznej. W ten sposób konstruowanie regionalnych tożsamości i polityzacja różnic kulturowych stały się podstawą podziałów politycznych, co przyczyniło się później do nasilenia politycznej konfrontacji. W artykule problem ten jest rozpatrywany z punktu widzenia (meta)komunikacji dotyczącej różnic kulturowych, która tworzy warunki do pogłębienia dyferencjacji kulturowej (schizmogeneza) oraz powstania swoistej „tożsamości politycznej”.
Słowa kluczowe: tożsamość, schizmogeneza, różnice kulturowe, regionalizm, konflikt
Dorota Dziewanowska, Aspekt kulturoznawczy w kształceniu językowym studentów rusycystyki (w świetle rosyjskiej literatury glottodydaktycznej oraz praktyki nauczania rosyjskiej etykiety językowej), s. 181-193
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The author of the article, on the basis of works of Russian glottodidactic specialists and cultural scientists, discusses the main aspects of preparing Russian philology students for adequate participating in intercultural communication. She points out the necessity of forming not only the mechanisms of communicative act but also the so-called intercultural communicative competence. This competence assumes the knowledge of cultural facts and norms regulating communication in a given language. Introducing cultural knowledge into foreign language teaching makes it possible to accomplish educational aims and forming students’ personality. In the final part of the article, the author presents her experience in forming the intercultural science competence in the sphere of language etiquette in students of the Pedagogical University in Cracow.
Key words: intercultural communicative competence, language etiquette, culture, tradition, educational aims, forming personality
W artykule autorka na podstawie pracy rosyjskich glottodydaktyków i kulturologów omawia główne aspekty przygotowania studentów filologii rosyjskiej do adekwatnego udziału w komunikacji międzykulturowej. Wskazuje na konieczność nie tylko kształtowania mechanizmów aktu komunikacyjnego, ale również tzw. Interkulturowej kompetencji komunikacyjnej. Zakłada ona znajomość faktów i norm kulturowych rządzących komunikacją w danym języku. Wprowadzenie wiedzy kulturoznawczej do nauki języka obcego pozwala realizować cele wychowawcze i kształtować osobowość studenta. W końcowej części artykułu autorka przedstawia swoje doświadczenia w kształtowaniu kompetencji międzykulturowej w zakresie etykiety językowej u studentów filologii rosyjskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Słowa kluczowe: kompetencja międzykulturowa, etykieta językowa, komunikacja niewerbalna, kultura, cele wychowawcze, kształtowanie osobowości.
Andrzej Nikitorowicz, Przemiany tożsamości na przykładzie Ukraińców Podlasia, s. 194-206
Abstract Streszczenie Pełny tekst
In the article the author attempts to present the process of national structures complication and national identity evolution on the borderlands area in the conditions of the ongoing political, social and cultural changes that these areas have experienced in the past several dozen years. The subject of these changes is the population nowadays calling itself the Ukrainian minority in the Podlasie voivodeship, or as they call themselves, the „Podlasie Ukrainians”. In the past decades this population has undergone great and critical consciousness and identity changes which were most often the result of, and connected to, the changes in the geopolitical sphere of the region. It is interesting to track the evolution of the Ukrainian national identity in the Podlasie voivodeship and at the same time discover that this process is not over yet. This article is based on both the two turns of own research and the scientific research conducted in the past by historians and linguists on the lands of today’s Podlasie voivodeship. The dynamic national being of the Ukrainian minority in the Podlasie voivodeship very clearly presents how, under what factors, events and in which direction can both the national picture of the given region and the ethnic and national identity of a given group change.
Key words: national minority, ethnic minority, national awareness rebirth, national identity
W artykule autor stara się pokazać proces komplikowania się struktur narodowych oraz ewolucji tożsamości narodowej na obszarze pogranicza w warunkach postępujących przemian politycznych, społecznych i kulturowych jakie dotknęły te tereny na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Podmiotem tych przemian jest ludność dzisiaj określająca się jako mniejszość ukraińska w województwie podlaskim lub, jak mówią sami o sobie, „Ukraińcy Podlasia”. W przeciągu ostatnich dziesięcioleci ta ludność podlegała ogromnym i znamiennym przemianom świadomościowo-tożsamościowym, które najczęściej wynikały i łączyły się ze zmianami w sferze geopolitycznej regionu. Warto jest prześledzić szlak jaki przeszła ewolucja tożsamości narodowej mniejszości ukraińskiej w województwie podlaski i jednocześnie stwierdzić, że ów proces jeszcze się nie zakończył. Artykuł został napisany na podstawie badań własnych, jak i badań naukowych prowadzonych w przeszłości przez historyków i językoznawców dotyczących terenów dzisiejszego województwa podlaskiego. Dynamiczny byt narodowy jakim jest mniejszość ukraińska w województwie podlaskim bardzo dobrze ukazuje w jaki sposób, pod wpływem jakich czynników, wydarzeń i w jakim kierunku może zmieniać się obraz narodowościowy danego regionu oraz tożsamość etniczna i narodowa danej grupy.
Słowa kluczowe: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, odradzanie świadomości narodowej, tożsamość narodowa
Andrzej Dróżdż, Czytelnictwo przedmiotem manipulacji w czasach stalinizmu w Związku Sowieckim i Polsce, s. 207-226
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Stalinism destroyed the book system in the Soviet Union. In Poland, the cultural losses were relatively smaller due to the publishing crisis in the years 1951-1953, which forced the communists to withdraw from their parts of the indoctrination plans.
Key words: Stalinism, reading, propaganda, censorship, cultural revolution, publishing policy.
Stalinizm zniszczył system czytelnictwa w Związku Radzieckim. W P olsce straty kulturowe były stosunkowo mniejsze z powodu kryzysu wydawniczego w latach 1951–1953, które zmusiły komunistów do odstąpienia od części planów indoktrynacji.
Słowa kluczowe: stalinizm, czytelnictwo, propaganda, cenzura, rewolucja kulturalna, polityka wydawnicza
RECENZJE
Małgorzata Krywult-Albańska, Globalne nierówności w ujęciu wielowymiarowym,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015 (Therborn Göran), s. 227-234
Pełny tekst
SPRAWOZDANIA
Dorota Czakon, Sprawozdanie z Konferencji Komunikacja międzykulturowa, s. 235
Pełny tekst
AUTORZY, s.236
Pełny tekst
STUDIA SOCIOLOGICA VI (2014), vol.1
- wróć do archiwum -
Sekularyzacja, desekularyzacja, postsekularyzm
pod redakcją: Michała WARCHALI
SPIS TREŚCI
WSTĘP
Michał Warchala, Wprowadzenie: Sekularyzacja jako źródło cierpień, s. 5-8
Pełny tekst
Michał Warchala, Introduction: Secularization and its discontents, s. 9-12
Pełny tekst
KONTEKSTY
Łukasz Kutyło, Między sekularyzacja a desekularyzacją. W poszukiwaniu globalnej teorii przemian religijnych, s. 13-27
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The subject of reflection in the article is a discussion about secularization. There are two theoretical approaches, which in a different way interpret nowadays religious changes. The representatives of the secularization paradigm assume that religion is marginalized in contemporary societies, and this weakening is associated with social and economic changes. On the contrary, the representatives of the economic paradigm claim that it is hard to observe the secularization process nowadays, even among highly developed countries. In the text, the statistic model is presented. It enables us to identify which approach is correct.
Key words:secularization, desecularization, religious markets
W artykule przedmiotem rozważań uczyniono spór wokół sekularyzacji. W literaturze przedmiotu funkcjonują dwa, opozycyjne względem siebie, nurty teoretyczne, które w sposób odmienny interpretują zachodzące obecnie przemiany religijności. Jedni wskazują, że teza, zgodnie z którą rozwojowi społeczno-gospodarczemu towarzyszy proces zeświecczenia, pozostaje nadal aktualna. Inni z kolei sugerują, że pojęcie sekularyzacji ma charakter ideologiczny, a samo zjawisko nie znajduje odzwierciedlenia w rzeczywistości społecznej. Aby ocenić, które ze wskazanych podejść jest bliższe prawdy, w tekście dokonano analizy danych empirycznych. Zaprezentowany został model statystyczny uwzględniający zmienne wynikające z obu perspektyw teoretycznych.
Słowa kluczowe:sekularyzacja, desekularyzacja, rynki religijne
Andrii Baumeister, Sekularyzacja i prawomocność Nowoczesności, s. 28-38
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The article discusses the concepts of the secularization of Hans Blumenberg (Legitimacy of the Modern Age) and Charles Taylor (A Secular Age). According to Blumenberg, the Modern Age is not a secular transformation of the initially religious contents. It dismisses the accusations of the Modern Age in illegitimacy. When Blumenberg tells this story of the emergence of the Modern Age, he tries to create an image of revolutionary change in the understanding of the world and human beings. This story of the Modern Age told by Blumenberg, is supported by the recently (2003) published book of the German Egyptologist Jan Assmann: The Mosaic Distinction or The Price of Monotheism. According to Assmann, the birth of monotheism is accompanied by the emergence and development of religious intolerance: there appears the idea of the true religion which opposes itself to false superstitions. Assmann calls this radical opposition and differentiation the “Mosaic Distinction”. This distinction, on the one hand, creates an insuperable distance between a transcendent God and the world, and, on the other hand, gives theological (transcendent) justification to the fundamental principles of human practices. Assmann tries to prove the secular origin of the idea of justice and law. In this sense, the secularization of the Modern Age has to be understood as a quite legitimate process, as a manifestation of the negative potential, inherent in monotheism. In this context I want to suggest in this article two important arguments: (1) Assmann’s and Blumenberg’s stories could be fruitfully confronted with the history of secularization as stated in the book A Secular Age by Professor Taylor. Secularization should not be described as a necessary process (the theory of subtraction Entzauberung, rationalization etc.); (2) After an identification of the one-sidedness of Blumenberg’s and Assmann’s narratives, I want to return to the question of the legitimacy of the Modern Age. I select two examples: the concept of the personality (its absolute and universal validity) and the concept of human rights. My position is to show that the validity of these concepts cannot be proved in terms of immanent legitimation. This shows the limitations of secular rationality and is a good argument in order to realize the importance of religion and faith in contemporary practical and philosophical discussions.
Key words: secularization, modernity, Charles Taylor, Hans Blumenberg, Jan Assmann
Autor analizuje koncepcję sekularyzacji Hansa Blumenberga (Legitimität der Neuzeit) i C harlesa Taylora (A Secular Age). Według Blumenberga nowoczesność nie jest świecką transformacją pierwotnie religijnej treści. Kiedy Blumenberg opowiada swoją historię powstania nowoczesności, próbuje stworzyć obraz rewolucyjnej zmiany w pojmowaniu świata i człowieka. Tę historię nowoczesności wspiera argumentacja zawarta w niedawno (2003) opublikowanej książce niemieckiego egiptologa i kulturoznawcy Jana Assmanna Die Mosaische Unterscheidung oder der Preis des Monotheismus. Według Assmanna narodzinom monoteizmu towarzyszy powstanie i rozwój religijnej nietolerancji: pojawia się idea prawdziwej religii, która przeciwstawia się fałszywym („pogańskim”) przesądom. Takie radykalne przeciwstawienie i rozgraniczenie Assmann nazywa „dystynkcją Mojżeszową” (die Mosaische Unterscheidung). Wskutek tego rozróżnienia z jednej strony pomiędzy transcendentnym jedynym Bogiem i światem powstaje nieprzekraczalny dystans, z drugiej zaś strony fundamentalne zasady ludzkiej praktyki uzyskują teologiczne (transcendentne) uzasadnienie. Assmann próbuje uzasadnić tezę o sekularnym pochodzeniu idei sprawiedliwości i prawa. W tym sensie sekularyzację nowoczesności należy rozumieć jako w pełni prawomocny proces, jako przejaw negatywnego potencjału, który jest wewnętrzną cechą monoteizmu. W tym kontekście autor przedstawia w artykule dwa argumenty: (1) Owocne byłoby porównanie historii Assmanna i B lumenberga z historią sekularyzacji zawartą w książce Taylora A Secular Age. Sekularyzacja nie może zostać opisana jako proces historycznie konieczny (teoria odejmowania, Entzauberung, racjonalizacja itd.); (2) Po ukazaniu jednostronności narracji Blumenberga i A ssmanna autor powraca do pytania o prawomocność nowoczesności. Wybiera dwa przykłady: pojęcie osoby (jej absolutną wartość) oraz koncepcję praw człowieka. Autor uważa, że wagi tych pojęć nie da się uzasadnić w kategoriach immanentnej legitymizacji. A to wskazuje na ograniczenie sekularnej racjonalności i jest dobrym argumentem, który pomaga uświadomić wagę religii i wiary we współczesnych dyskusjach praktyczno-filozoficznych.
Słowa kluczowe: sekularyzacja, nowoczesność, Charles Taylor, Hans Blumenberg, Jan Assmann
Jennifer Guyver, Meaning under the Nova-Effect: The Role of Substantiv and Functional Definitions in Charles Taylor’s A Secular Age, s. 39-50
Abstract Streszczenie Pełny tekst
In A Secular Age, Charles Taylor presents a narrative interpretation of modernity that dispels common myths about the decline or regression of religion in the modern age propagated by anti-religious negative narratives popular within the social sciences. An important part of Taylor’s critique centres on the terminology employed by these narratives and their lack of substantive definitions. This paper examines the substantive and functional definitions of ‘secularisation,’ ‘secularity’ and ‘religion’ which Taylor presents in A Secular Age, and demonstrates how Taylor attacks the anti-religious negative narratives of modernity through his analysis of the meaning of these terms.
Key words: Charles Taylor, A Secular Age, secularization, secularity, definitions of religion
Maria Rogińska, Sacrum ponowoczesne. Nauka i nowa duchowość w poszukiwaniu całości, s. 51-68
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The paper deals with the problem of meeting and mutual translation of science and new spirituality in postmodern discourse. The analysis focuses on the three examples: New Age movements, scientific and technological approach to the sacred and phenomenon of minimal spirituality that has been observed during in-depth interviews conducted by the author. In those cases spirituality gives up its attempts to compete with science and, instead, enters the scientific field and initiates the process of translation. This process seems to end with osmosis of the sacred and the profane languages. A specific sacred appears, which both lies within the limits of nature and goes beyond them, which is expressed in terms of science, but does not lose its mysticism. Considering mechanisms of this osmosis, the author comes to the conclusion that this must be mechanism of paradox. It is rooted in multiple loyalty of postmodern man, which allows him to create a “holographic” whole consisting of fragmented or even conflicting senses.
Key words: spirituality, science, postmodernity
Artykuł podejmuje temat spotkania oraz wzajemnego przekładu nauki i nowej duchowości w przestrzeni ponowoczesnej. Analiza obejmuje trzy przykłady: nurty typu New Age, naukowo-technologiczne podejście do sacrum oraz zaobserwowane podczas badań własnych zjawisko duchowości minimalnej. W rozważanych przypadkach duchowość rezygnuje z prób odgraniczania się od nauki, wstępuje na jej pole i inicjuje procesy przekładu. Dochodzi wówczas do osmozy języków sacrum i profanum, ukazuje się specyficzne sacrum, które tkwi w granicach natury i zarazem wykracza poza nią, ujęte jest w języku naukowym, ale nie traci mistycyzmu. Poszukując mechanizmów tej osmozy, autorka dochodzi do wniosku, że mamy tu do czynienia z mechanizmem paradoksu. Jest on zakorzeniony w wielorakiej lojalności ponowoczesnego człowieka, która umożliwia tworzenie „halograficznej” całości światopoglądowej z ułamków sensu lub nawet sensów sprzecznych. Aby mówić o takim sacrum potrzebujemy języka profanum.
Słowa kluczowe: duchowość, nauka, ponowoczesność
Stanisław Obirek, Pluralizacja, sekularyzacja. postsekularyzm, s. 69-82
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Peter L. Berger, one of the most important theorists of secularization, became also one of the most mindful critics of this theory. In the introduction to the book published in 1999 under the significant title The Desecularization of the Word. Resurgent Religion and World Politics he wrote: “The assumption that we live in a secularized world is false.” In the article of 2012 “Further Thoughts on Religion and Modernity” he proposed the introduction in the place of a theory of secularization of a “theory of pluralization”. Berger’s idea seems interesting enough to be applied also to Polish reality.
Key words: secularization, postsecularism, Peter L. Berger
Zdaniem Petera Bergera, niegdyś propagatora, a dziś jednego z najbardziej wnikliwych krytyków teorii sekularyzacji, fałszywe jest założenie, że żyjemy dziś w świecie zsekularyzowanym. Zamiast „sekularyzacji” dla opisu dzisiejszego funkcjonowania religii w społeczeństwie Berger proponuje pojęcie „pluralizacji”. Jego spostrzeżenia w tym zakresie wydają się na tyle interesujące, że warto zastosować je do polskiego kontekstu, w tym do polskich dyskusji na temat „otwarcia” tradycji katolickiej na wpływy innych tradycji religijnych.
Słowa kluczowe: sekularyzacja, pluralizacja, Peter L. Berger
Robert Borkowski, Teologia polityczna dżihadyzmu w perspektywie antropologii polityki, s. 83-98
Abstract Streszczenie Pełny tekst
Fundamentalists reaching for terrorist violence believe that they are pursuing theology of the end of time and are a tool for God’s judgment directed against the sinful world. According to the theory of Rene Girard’s eschatological violence fundamentalist religious stereotyping passes three phases: the crisis – the perpetrator – victim. In the political theology of Al-Qaeda it is hard to find a rational (in the Weberian sense) political agenda. In addition to a strong expression of hatred for Western civilization combined with the non-recognition of the UN system and international law, we find only demands of the withdrawal of U.S. forces from the Arabian Peninsula and the destruction of Israel and the vague idea of the revival of the caliphate following the Islamic revolution in Muslim countries. These demands are vaguely remaining in the sphere of religious-political utopia rather than a realistic political strategy.
Key words: political anthropology, islamic fundamentalism, jihad, theology of revolution
Fundamentaliści, stosując przemoc terrorystyczną wierzą, że realizują teologię końca czasu i są narzędziem sądu bożego wymierzonego przeciwko grzesznemu światu. Zgodnie z teorią przemocy eschatologicznej René Girarda religijność fundamentalistyczna przechodzi trzy fazy stereotypizacji: kryzys – sprawca – ofiara. W teologii politycznej Al-Kaidy trudno doszukiwać się racjonalnego (w weberowskim sensie) programu politycznego. Poza silną ekspresją nienawiści do cywilizacji Zachodu połączoną z nieuznawaniem ONZ i systemu prawa międzynarodowego znajdziemy jedynie postulaty wyprowadzenia wojsk amerykańskich z Półwyspu Arabskiego, zniszczenia Izraela oraz mglistą ideę utworzenia neokalifatu w następstwie rewolucji islamskiej w krajach muzułmańskich. Postulaty te mają jednak charakter ogólnikowy, pozostając raczej w sferze religijno-politycznej utopii aniżeli realistycznej strategii politycznej.
Słowa kluczowe: antropologia polityki, fundamentalizm islamski, dżihadyzm, teologia rewolucji
BADANIA
Panagiotis Pentaris, Religion, Secularism and Professional Practice, s. 99-109
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The last two decades have witnessed a shift in the conversation on secularism and secular identities. The debate that religious identities have decreased and that religious thinking, religious practices and religious institutions were once at the core of the life in western societies, is now redirected. At a time when multi- -faith societies and institutions are largely recognized, the need for reconstructing the meaning and the role of religion and belief rises. Drawing from current research undertaken by the author in the UK, this article aims to depict the role of religion in contemporary professional practice and the attitude of the religious literacy of health care professionals, through an overview of the history of religion in the UK.
Key words: secularization, desecularization, Great Britain
Erdem Damar, Complexities of the Secular/Islamic Divide and Multiple Secularismsin Turkey: The Anti-Capitalist Muslims in the ‘Gezi Park’ Protests, s. 110-125
Abstract Streszczenie Pełny tekst
This article suggests that the Gezi Park protests in general, and particularly the presence there of the Anti-Capitalist Muslims is a valuable example for studying the ambiguity and complexity of the secular/Islamic paradigm in Turkey. Conducting field research on the formation of the Anti-Capitalist Muslim identity, I argue that the secular/Islamic divide is politically produced, and potentially vulnerable to contestations and transformations, for it opens the socio-political landscape to the production of multiple secularisation projects beyond this divide.
Key words: Secular/Islamic divide, multiple secularisms, Kemalist secularism, AKP Government, Anti-Capitalist Muslims, Gezi protests
Viktor Yelensky, Religion and Nation-Building in the Epoch.of Desecularization: The Case of Ukraine, s. 126-143
Abstract Streszczenie Pełny tekst
It is a sort of truism in the sociology of religion that since the late 1970s the world has been witnessing the great return of religions, and religion has emerged as a key variable in understanding modern societies. After Peter Berger’s groundbreaking “The Desecularization of the World: A Global Overview” (1999), the notion of desecularization has gradually displaced secularization theory from papers describing global religious trends and the interweaving of religion and politics. Yet, while there is little doubt that religion has indeed resurged and the conception of desecularization is possible to live with, not much has been done to reveal the ways desecularization changes domestic politics, the ethno-social, identity forging etc. processes. This article explains why and how religion that was not considered by the forerunners of Ukrainian nationalism as the “Ukrainian navel” (borrowing from Ernst Gellner’s metaphor), has been resurrected as a powerful component of the post-Soviet stage of Ukrainian nation-building.
Key words: desecularization, nation-building, nationalism
Andrzej Gołąb, Poglądy wierzących i niewierzących. naukowców na to, jakie cechy przypisuje Bogu większość Polaków, s. 144-162
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The paper presents some results from an exploratory survey of Polish scholars. 186 subjects declared anonymously their faith or lack of faith in God and responded to other questions, including the question about the qualities attributed to God by the majority of Poles. The subjects were categorized into three groups: “believers,” “non-believers” (atheists and agnostics) and “others” (who have chosen another self-description). Their comparison revealed that the subjects of the first group significantly more often announced that they would not answer the question concerning the Poles’ views on the attributes of God. Also among those “believers” who declared their general willingness to respond to the above question, many of them – while responding to questions about the specific attributes of God – chose the option: “I do not know what would be the dominant response [of Poles].” The author formulated the hypothesis that these findings may be the result of the different role that God’s image plays in the lives of various people. For “believers” most important is their own image of God, the cultural image of God may be of lesser importance. For “non-believers” and “others,” the idea of God has meaning only in relation to the beliefs of other people. That is why these people are more willing to speak up about the image of God in the eyes of their Polish fellow citizens.
Key words: Polish scholars, cultural image of God
Artykuł przedstawia niektóre wyniki eksploracyjnego badania ankietowego, w którym 186 polskich naukowców wypowiedziało się anonimowo na temat swojej wiary bądź niewiary w B oga oraz odpowiadało na inne pytania, m.in. o cechy przypisywane Bogu przez większość Polaków. Autor założył, że odpowiedzi na to pytanie ujawnią ważny aspekt kulturowego obrazu Boga u badanych, a zarazem pozwolą porównać ów aspekt kulturowego obrazu Boga u badanych wierzących i niewierzących. Podział badanych na trzy grupy: (1) wierzących w B oga, (2) ateistów i agnostyków oraz (3) „pozostałych badanych” ujawnił, że członkowie pierwszej grupy istotnie częściej niż należący do grupy drugiej i trzeciej zapowiadali, że nie będą odpowiadać na pytanie o poglądy Polaków na cechy Boga. Wśród osób, które na to pytanie odpowiedziały, badani wierzący w B oga częściej niż badani z grupy drugiej i trzeciej wybierali opcję: „nie wiem, jaka byłaby dominująca odpowiedź”. Autor rozważył kilka hipotez na temat przyczyn wskazanych różnic. Skłania się ku przypuszczeniu, że dla osób wierzących istotna jest treść własnego obrazu Boga, mniejsze znaczenie ma zaś obraz Boga u innych ludzi. Dla osób niewierzących w B oga idea Boga ma sens tylko w odniesieniu do wierzeń innych osób, dlatego osoby chętniej wypowiadają się na temat obrazu Boga u Polaków.
Słowa kluczowe: Polscy naukowcy, kulturowy obraz Boga
Andrzej Pankalla, Anna Wieradzka , Ponowoczesna tożsamość religijna młodych Polaków z perspektywy koncepcji Jamesa Marcii i Koena Luyckxa, s. 163-177
Abstract Streszczenie Pełny tekst
The article, employing a psychological-developmental and cultural perspective (the latter in terms of W. Welsch’s idea), deals with the extrapolation of James Marcia developed by Koen Luyckx’s personal identity conception, to the phenomenon of a (post)postmodern (trans)religious identity. Its specificity among young Poles and the applique dimension – the possible and actual forms of support in the shaping of mature religiosity – are taken into account.
Key words: personal identity, religious identity, postmodernism, James Marcia, Ken Luyckx
Artykuł, stosując perspektywę psychologiczno-rozwojową i jednocześnie kulturową (tę ostatnią w oparciu o propozycję W. Welscha), ma na celu ekstrapolację koncepcji tożsamości osobowej Jamesa Marcii, rozwiniętej przez Koena Luyckxa na zjawisko (post)ponowoczesnej tożsamości (trans)religijnej. Uwzględniono jednocześnie jej specyfikę u młodych Polaków oraz wymiar aplikacyjny – możliwe i aktualne formy oddziaływania, wspierające kształtowanie dojrzałej religijności.
Słowa kluczowe: tożsamość osobowa, tożsamość religijna, postmodernizm, James Marcia, Ken Luyckx
KOMENTARZE I SPRAWOZDANIA
Piotr Stawiński, „Filozofia na użytek publiczny” – rola nauk społecznych według Roberta N. Bellaha, s. 178-184
Pełny tekst
Dorota Czakon, Sprawozdanie z sympozjum Nowe oblicza duchowości (Kraków 28–29 X 2013), s. 185-186
Pełny tekst
Authors, s. 187
